پرسش درباره اینکه هر مدیر چند نفر را به طور مستقیم زیر نظر بگیرد، از مضمون‌های دیرین مدیریت است که با عنوان دامنه کنترل یا span of control مطرح می‌شود. در نگاه بنیان‌گذارانی مانند هنری فایول، شرطی ساده بیان شده است: یک مدیر نباید بیش از شش زیردست مستقیم داشته باشد. برخی گمانه‌ها عدد هفت را به عنوان حد جادویی مطرح می‌کنند و با تلورانسی دو نفر کاهش یا افزایش می‌پذیرد؛ دیگرانی نیز عددی بالاتر را ترجیح می‌دهند. با این حال، واقعیت این است که هیچ عدد واحد و بهینه‌ای وجود ندارد و دامنه کنترل از شرایط خاص هر سازمان تأثیر می‌پذیرد.
فاصله میان تئوری و واقعیت با نگاهی کوتاه به اطراف بهتر روشن می‌شود. تعدادی از مدیران در سازمان‌های مختلف، تعداد زیردستان مستقیم خود را گزارش می‌دهند و این عددها از دو تا بیست و دو متغیر است. در نتیجه، پاسخ به این سوال به عوامل متعددی وابسته است: از نوع کار و میزان تنوع وظایف گرفته تا فرهنگ سازمانی و ویژگی‌های تیم.
بر اساس پژوهش‌های عملی، برخی عوامل کلیدی عبارتند از:
- نوع کار: اگر کار ساده و روال باشد، سرپرستان در سطوح پایین‌تر می‌توانند بین ۲۰ تا ۳۰ نفر را مدیریت کنند.
- تقسیم‌پذیری کار: بخش‌های قابل تقسیم به واحدهای مستقل می‌تواند احتمال اختلاف‌ها را کاهش دهد و کار مدیر را سبک‌تر کند.
- فرهنگ سازمانی: هر چه تیم بزرگ‌تر باشد، زمان کمتری برای رسیدگی به هر فرد باقی می‌ماند. شرکت‌های با تمرکز بیشتر بر کار تیمی ممکن است دامنه کنترل گسترده‌تری بپذیرند، اما در ساختارهای سلسله‌مراتبی معمولاً دامنه کنترل محدودتر ترجیح داده می‌شود.
- ویژگی‌های کارکنان: افراد بسیار توانمند می‌توانند برای خود مدیریت شوند و نیاز به نظارت مستقیم کمتری داشته باشند.
- سبک مدیریتی: مدیران منظم و باانرژی توانایی مدیریت تعداد بیشتری از زیردستان را دارند، در حالی که مدیرانی که زمان بیشتری برای آموزش و هدایت اختصاص می‌دهند، تمایل به دامنه کنترل محدودتری دارند.
- نقش فناوری: با گسترش فناوری‌های نوین و به‌ویژه هوش مصنوعی، نسبت مدیران به کارکنان می‌تواند به شکل قابل توجهی تغییر کند.
در عمل، اگر تعداد زیردستان مستقیم خیلی کم باشد، روند کار ممکن است دچار اختلال شود و با کاهش بازخورد و ارتباطات روبه‌رو شود. از سوی دیگر، دامنه کنترل بیش از حد گسترده می‌تواند منجر به فشار و سردرگمی مدیریتی شود. تا زمانی که تعارض‌هایی برای مدیریت منابع وجود داشته باشد و بازخوردی برای بهبود ارائه شود، پاسخ دقیق به این سوال به شرایط محیطی وابسته است.
در نهایت می‌توان گفت که هیچ پاسخ یکسان و جهانی وجود ندارد. برخی صاحب‌نظران، برای نمونه، عددی را در بازه‌ای مشخص پیشنهاد می‌کنند؛ اما هرگاه از این محدوده فاصله بگیرید، باید دلیل روشن و مستندی برای تغییر ارائه شود.
منبع: تست 98 — مرجع کامل سوالات و منابع آزمون‌های استخدامی.
برای دسترسی به بانک سوالات استخدامی، ساخت آزمون‌های شخصی‌سازی شده و تحلیل هوشمند عملکرد، به وب‌سایت تست 98 مراجعه کنید و مسیر موفقیت خود را هموارتر سازید.